زخم معده یک بیماری گوارشی است که چنانچه در مراحل اولیه مورد تشخیص و درمان قرار نگیرد، وضعیتی بحرانی برای فرد به وجود می‌آورد. با کمی دقت، روزانه اشخاصی را می‌بینیم که از انواع بیماریهای گوارشی؛ خصوصاً زخم معده شکایت دارند. این در حالی است که اکثراً پس از یکی دو بار مراجعه به پزشک، از ادامه درمان مایوس شده و استفاده از انواع خود درمانیها را ترجیح می‌دهند؛ چرا که بعضاً معتقدند زخم معده بیماری چنان مهمی نیست و با رعایت یکی دو مورد ساده خوراکی بر طرف می‌شود.
زخم معده چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟ به از بین رفتن قوام مخاطی معده و اثنی عشر که به علت التهاب، منجر به نقص لایه مخاطی می‌گردد زخم‌های معده و اثنی عشر اطلاق می‌شود. در شرایط عادی لایه‌ای از بیکربنات که ماده‌ای قلیایی است سلولهای معده را می‌پوشاند که در واقع این لایه محافظی است که سلول‌ها را از تماس با اسید معده محفوظ می‌دارد. هرگاه این لایه به علت وجود عواملی تخریب گردد، تماس سلول‌ها با اسید می‌تواند باعث از بین رفتن آن‌ها و التهاب و زخم گوارشی شود. در حال حاضر شایع‌ترین علت زخم‌های معده، وجود نوعی باکتری به نام هلیکوباکترپیلوری است.
این باکتری در مخاط معده 70 تا 80 درصد مردم کشورهای جهان سوم و 20 تا 50 درصد مردم کشورهای صنعتی یافت می‌شود. هر عاملی که بتواند لایه بیکربنات روی سلول‌ها را از بین ببرد می‌تواند باعث زخم معده شود؛ به خصوص وقتی همراه با هلیکوباکترپیلوری باشد؛ همچنین سیگار، الکل و مواد اسیدی مانند: ترشی‌ها و سرکه و مواد محرک مثل مصرف به یکباره ادویه‌های تند می‌تواند به کمک این باکتری سد مخاطی را بشکند و با تاثیر بیشتر اسید بر روی محل، باعث ایجاد زخم شود. به جز این مواد داروهای شیمیایی نیز اکنون یکی از علل شایع زخم‌های معده محسوب می‌شوند؛ نظیر: مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی که از این گروه ایبوپروفن، دیکلوفناک سدیم، ناپروکسن و ایندومتاسین را می‌توان نام برد.
زخم معده عوارض کدام بیماری‌ها می‌باشد که می‌توان گفت در اثر بی توجهی و عدم درمان به وجود آمده است؟ زخم معده، خود یک بیماری است ولی می‌تواند همراه با سایر بیماری‌ها نیز دیده شود. در بعضی بیماریهای شدید مثل سکته‌های مغزی و قلبی یا بیماریهای بسیار شدیدی که منجر به بستری بیمار در بخش‌های ویژه (ICU) می‌شود، گاهاً بیمار دچار خونریزی معده می‌گردد که اصطلاحاً به آن زخم ناشی از استرس می‌گویند که در این حالت مخاط معده به علت تخریب سد محافظتی خود دچار زخم‌های بسیار ریز و کوچک و گاهی بزرگ می‌گردد؛ به طوری که خون از درون این زخم‌ها ترشح می‌شود. موارد نادری نیز وجود دارد که به علت فعالیت بیش از حد سلولهای اسید ساز معده میزان ترشح اسید بسیار بالا است. گاهی حتی تومورهایی وجود دارند که سبب ترشح بیش از حد هورمون محرک ترشح اسید معده می‌شوند.
مصرف چه مواد خوراکی یا دارویی در ایجاد و تشدید زخم معده دخیل است؟
سیگار، الکل، مواد اسیدی و خصوصاً مصرف داروهای مسکن در تشدید و ایجاد زخم معده و اثنی عشر موثرند.
استرس؛ عامل شایع دردهای گوارشی
تاثیر مصرف ترشیجات در ایجاد این عارضه چگونه می‌باشد؟ مصرف مواد اسیدی مثل ترشیجات در صورتی که عوامل دیگری چون وجود هلیکوباکتر یا مصرف مسکن‌های غیر استروئیدی ضد التهابی وجود داشته باشند یا فرد مصرف الکل یا استعمال سیگار داشته باشد می‌تواند فرایند ایجاد زخم معده را سرعت بخشد.
آیا ترشح ماده‌ای داغ در قفسه سینه و ناحیه شکم همراه با درد، به زخم معده مرتبط می باشد؟ این حالت اغلب به علت ریفلاکس اسید یا صفرا از معده به مری و حتی حلق ایجاد می‌شود و کمتر به زخم معده مربوط است؛ مگر اینکه زخم بزرگی وجود داشته باشد. در واقع احساس وجود ماده‌ای ترش مزه یا تلخ در دهان و سوزش مری اغلب نشانگر ریفلاکس اسید است. وجود استرس بیش از حد باعث ترشح هورمون‌هایی نظیر آدرنالین می‌شود که این هورمون‌ها با تحت تاثیر قرار دادن سدهای محافظتی مخاط معده باعث کاهش مقاومت این سدها شده و می‌توانند در تسریع ایجاد زخم موثر باشند. گفتنی است؛ افرادی که بسیار عصبی هستند یا بسیار منظم و دقیق بوده و با استرس فراوان کارهای خود را انجام می‌دهند بیشتر دچار زخم‌های گوارشی می‌شوند.
تاثیر مواد خوراکی (چیپس، پفک و ...) به ویژه در کودکان چه میزان احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهد؟ این مواد غذایی اگر چه برای سلامتی کودکان بسیار مضر هستند اما تا کنون مشخص نشده که بتوانند باعث زخم‌های گوارشی در معده و اثنی عشر شوند.