ریواس گیاهی است از تیره هفت بندان (Polygonaceae) بومی آسیا (به احتمال سیبری یا هیمالیا) که از سده شانزدهم در اروپا کشت می شود و در پیش از میلاد مسیح در چین به عنوان دارو مصرف می شد.
مشخصات ظاهری ریواس، این گیاه خوراکی دارای یک ریشه معمولی است که یک تا دو متر در خاک رشد می کند و از ویژگی های منحصر به فرد این که، ریشه ریواس در برابر سرما و یخبندان مقاوم است.
اگرچه انواع مختلف ریواس در قسمتهای مختلف دنیا رشد میکند، با این حال ریواس حقیقی با خاصیت درمانی، گونهی چینی آن است. ریواس با طعم منحصر به فرد در بسیاری از دسرها و شیرینیها مورد استفاده قرار میگیرد. تا قبل از قرن 18 کاربردی در پخت غذا نداشت. این گیاه اغلب به اشتباه جزو میوه محسوب میشود؛ اما در حقیقت جزو خانوادهی سبزیجات بوده و غنی از ویتامین C و فیبر است.
ریواس در فصل بهار و اوایل تابستان در دسترس است. این گیاه در یخچال یک تا دو روز نگهداری میشود. برای نگهداری طولانیتر، بعد از بریدن ساقهها، آنها را منجمد میکنند. وقتی ساقههای ریواس به طور خام مصرف شود به شدت ترش بوده و به طور معمول با شکر یا عسل پخته میشود و یا در کیکها مورد استفاده قرار میگیرد؛ همچنین به تنهایی یا همراه با توتفرنگی در تهیه ژلهها و مرباها به کار میرود. چاشنیهایی که با ریواس مصرف میشود؛ لیمو، دارچین و زنجبیل است.
ریواس حاوی اگزالات است که وقتی مقادیر زیادی از برگهای آن به صورت خام یا پخته مصرف شود، مسمومیت ایجاد میکند. اگزالات در تمام قسمتهای آن به ویژه در برگهای سبز ریواس وجود دارد. علاوه بر اگزالات گلیکوزیدهای آنتراکوئینون موجود در این گیاه، سمیت برگهای آن را توجیه میکند. سطح اگزالات در ساقههای این گیاه پایینتر است و مشکلی از لحاظ سمی بودن ایجاد نمیکند. ریواس به عنوان فعالکننده عملکرد حرکتی سیستم گوارش، ناقل نمکهای صفراوی و محرک ترشح کبد شناخته شده است.
مقادیر بالای اسید اگزالیک باعث ایجاد سنگ مثانه و کلیه میشود. در نتیجه، پزشکان عقیده دارند، افرادی که کلیه سنگساز (از نوع اگزالات) دارند، بهتر است مصرف غذاهای محتوی اگزالات را محدود کنند تا دفع اگزالات هم کاهش پیدا کند. ریواس، اسفناج، چغندر از منابع غنی اسیداگزالیک هستند. در صورت مصرف برگهای ریواس، علائمی مانند تورم زبان و گلو، دردهای شکمی، تهوع، استفراغ، اسهال، مشکلات تنفسی و ضعف بروز میکند که در مواردی میتواند منجر به مرگ شود.
خواص درمانی
ریواس به عنوان فعالکننده عملکرد حرکتی سیستم گوارش، ناقل نمکهای صفراوی و محرک ترشح کبد شناخته شده است.
اولین عملکرد آن در دهان، با تحریک جوانههای چشایی به واسطه مزه تلخ خوشایندش، باعث پاک شدن حفره دهانی شده و دهان را برای چشیدن غذای بعدی آماده میکند.
این گیاه در معده باعث افزایش ترشح شیره معدی و تحریک حرکت آن میشود؛ در نتیجه به طور کلی باعث بهبود عملکرد معده میشود. به علاوه با تحریک ترشح نمکهای صفراوی از کبد، به تنظیم جذب چربی در روده کمک میکند. ریواس خاصیت مسهلی، ضدالتهابی و متعادلکننده عملکرد رودهها (درمان یبوست و اسهال) داشته و در درمان یرقان؛ خونریزیهای معدی، رودهای؛ اختلال قاعدگی؛ ورم ملتحمه چشم؛ جراحات ترومایی (جراحات ناشی از ضربات و صدمات فیزیکی)، زخمهای چرکی سطحی و سوختگیهای ناشی از حرارت کاربرد دارد.
مصارف دیگر
ریواس به دلیل خاصیت اسیدی، برای پاک کردن ظروفی که آثار سوختگی مواد غذایی در آنها به جا مانده، مورد استفاده قرار میگیرد. افرادی که موی آنها قهوهای کمرنگ است با استفاده از ریشه این گیاه میتوانند به رنگ موی طلایی برسند برگهای ریواس میتواند به عنوان حشرهکش آلی موثر، برای دفع حشرات مورد استفاده قرار گیرد.
این گیاه خودرو خوراکی، طبیعت سرد دارد و دارای ویتامین ها و املاح معدنی گوناگون است وبرای تمامی اعضای بدن، ماده غذایی بسیار مفیدی است و اثر شگفت انگیز و معجزه آسایی دارد.
خوردن ریواس صفرا و دل به هم خوردگی را رفع و می توان از آن برای برای تهیه خورش، کمپوت، مربا و شربت استفاده کرد.
ریواس به عنوان فعال کننده عملکرد دستگاه گوارش، ناقل نمک های صفراوی و محرک ترشح کبد شناخته شده است. نخستین کارکرد آن در دهان این است که با تحریک اعصاب دهان به واسطه مزه تلخ خوشایندش، موجب پاک شدن حفره دهان می شود و دهان را برای چشیدن غذای بعدی آماده می کند.
این گیاه سبب افزایش ترشح معده می شود وعلاوه بر این با تحریک ترشح نمک های صفراوی از کبد، به تنظیم جذب چربی از روده کمک می کند.
نوشیدن شربت ریواس برای درمان کم خونی و بی اشتهایی مناسب و بهتر است ریواس تازه مصرف شود چراکه پس از گذشت یک سال به تدریج اثر دارویی آن کم می شود.
مصرف آب ریواس همراه با آب هویج، کرفس، خیار و سیب بسیار مفید است و می توان یک سوم آب ریواس و دو سوم آب بقیه مواد را هر روز میل کرد.
ریواس همچنین اشتها آور و برای درمان یبوست مفید است ودر طب سنتی ریواس برای دفع بعضی از باکتریهای مضر استفاده می شود.
بهترین نوع ریواس آن است که از کشور چین می آورند و رنگ آن قرمز و میانه آن زرد رنگ است و به آن ریوند چینی می گویند.
ریواس غنی از فیبر و ویتامین c بوده در آن آب، پروتئین، قند، کربو هیدرات، کلسیم ، ویتامین های A و B سدیم و پتاسیم وجود دارد.
از جمله خواص دارویی ریواس شامل؛ طبیعت آن سرد و مقوی ملین و کرم کش است و لوز المعده را وادار به ترشح انسولین کرده و قند خون را کم می کند.
خوردن ریواست برای رفع جوش بدن مفید و درد معده و بیماری های کبدی نافع و باعث تقویت معده و روده شده و تنظیم کننده ترشحات و حرکات معده است.
از دیگر خواص دارویی این گیاه ، سستی و خماری را بر طرف و مسرت بخش است و برای امراض وبایی و اسهال مفید و خون را تصفیه می کند.