افزایش دمای بدن به بیش از حد نرمال را گرمازدگی (Hyperthermia) می گویند.
گرمازدگی یک طیف بیماری است که درجات مختلفی دارد. که بسته به دمای بدن و میزان اختلالات وابسته به آن می تواند متفاوت باشد.
انسان موجودی خونگرم است. به این معنی که دمای بدن انسان بدون توجه به دمای محیط همواره در حدود 37 درجه سانتی گراد ثابت باقی می ماند. و اگر این دما کمتر یا بیشتر شود منجر به اختلال در کارکرد بدن می شود.
اگر بدن انسان در معرض گرمای بیش از حد تحمل(چه گرمای تولید شده در بدن و چه گرمای محیط) قرار گیرد مکانیسم های دفاعی بدن فعال می شوند تا مانع افزایش دمای بدن شوند. اما اگر تحمیل گرما ادامه پیدا کند مکانیسم ها
علایم شایع
گرمازدگی علائمی دارد که با توجه به آنها می‌توان متوجه شد که یک فرد دچار گرمازدگی شده است. منگی، خستگی، غش، سردرد، رنگ پریدگی و مرطوب بودن پوست، تند و ضعیف بودن نبض، تند و سطحی بودن تنفس، گرفتگی عضلانی، داغ، خشک و بر افروخته بودن پوست بدون تعریق، بالا بودن درجه حرارت بدن، تند بودن ضربان قلب، گیجی و از دست دادن هوشیاری از علائم شایع گرمازدگی به شمار می‌روند.
پیشگیری از گرما زدگی
۱- وقتی که برای مدت طولانی در معرض تابش آفتاب یا در یک محیط گرم هستید و همچنین قبل و بعد و در طی ورزش، آب زیادی بنوشید.
قبل از اینکه کاملاً احساس تشنگی کنید، آب بنوشید (یعنی منتظر نباشید تا احساس تشنگی کنید و سپس آب بنوشید) و هنگام نوشیدن آب بیشتر از آن حدّی که فکر می کنید نیاز به آب دارید، آب و مایعات بنوشید، مخصوصاً وقتی که خیلی عرق کرده اید.
۲- موقعی از روز را که هوا خیلی گرم است (مثل سر ظهر و بعد از ظهر) در منزل یا یک جای خنک استراحت کنید و بیرون نیایید.
۳- قبل از فعالیت زیاد و ایستادن در معرض آفتاب، سعی کنید به هوای گرم تابستان عادت کنید. سیستم تنظیم دمای بدن شما هنگامی که به گرما عادت کرده باشد، بهتر عمل خود را انجام خواهد داد.
۴- اگر یک دونده ی استقامتی یا یک دوچرخه سوار هستید و می دانید که مسابقات شما در شرایط آب و هوایی گرم برگزار خواهد شد، بایستی قبل از شروع مسابقه، خود را با این شرایط وفق دهید ( یعنی در هوای گرم، تمرین کنید ) . این عمل باعث می شود بدنتان به گرما عادت کند. مواقع انجام تمرین به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید.اگر اولین بار است که به شرایط آب و هوایی جدید رفته اید، تمرینات خیلی سنگین و سخت را انجام ندهید.
۵- کمتر جلوی نور خورشید بایستید.
۶- وقتی جلوی آفتاب کار می کنید، روی سرتان کلاه بگذارید که بهتر است لبه دار باشد تا روی صورتتان سایه ایجاد کند . سر شما نسبت به گرما حساس است.
۷- در هوای گرم لباس های گشاد ، نازک و رنگ روشن بپوشید. لباس کتان از همه بهتر است ، زیرا باعث می شود هوا به راحتی از آن عبور کند و عرق شما خشک شود.
۸- در هوای گرم پنجره ها را باز کنید یا از یک سیستم خنک کننده مثل پنکه، کولر و فن استفاده کنید.
۹- سعی کنید وعده های غذایی تان را سبک و به مقدار کم میل کنید.
۱۰- در آب و هوای گرم یا مرطوب فعالیت شدیدی انجام ندهید به خصوص اگر به این آب و هوا عادت ندارید.
۱۱- اگر در هوای گرم ورزش می کنید، به ترتیب زیر آن را انجام دهید تا بدن شما به این آب و هوا عادت کند :ابتدا تمرینات کوتاه مدتی انجام دهید و به تدریج و در طی دو هفته مدت آن را افزایش دهید.
سعی کنید تمرینات شدید را صبح زود که هوا خنک است یا هنگام عصر انجام دهید.
هر نیم ساعت یک بار ، به مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه در سایه استراحت کنید و اگر احساس خستگی کردید، سرعت ورزش خود را کاهش دهید.
۱۲- در صورتیکه دارو مصرف می کنید، از پزشک خود سئوال کنید که آیا این دارو با تنظیم دمای بدن شما تداخل می کند یا خیر؟
اگر داروی مصرفی شما در تنظیم دمای بدنتان مداخله می کرد، باید فعالیت بدنی تان را در هوای گرم کاهش دهید و به مقدار کافی آب و مایعات بنوشید.
۱۳- باید از علائم خطر گرمازدگی آگاه باشید تا هنگام بروز این علائم ، اقدامات لازم را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که این علائم می توانند به تدریج و در طی چند روز یا اینکه بطور ناگهانی بعد از یک فعالیت شدید بروز کنند.
۱۴- ادم ( آماس ) ناشی از گرما و عرق سوز شدن نشان می دهند که بدن شما تحت استرس ناشی از گرماست.در حالت ادم ناشی از گرما ، رگ های خونی بدن گشاد شده و باعث می شوند مایعات زیر پوست بدن جمع شوند که در این صورت دست ها و پاها متورم می شوند.
ممکن است ابتدا با احساس تنگ شدن انگشتر یا کفش ها متوجه این تورم شوید. در حالت عرق سوز، منافذ خروج عرق بسته می شوند و شما احساس خارش می کنید که معمولاً زیر لباس است.
اگر لباس شما خیلی کلفت و گرم باشد ممکن است این حالت رخ دهد.ادم و عرق سوز شدن خطرناک و مضر نیستند ، ولی نشان می دهند که باید برای پیشگیری از عوارض جدی گرمازدگی ، دمای بدنتان را کاهش دهید.
۱۵ – از آب و هوایی که باعث بروز بیماریهای ناشی از گرما میشود یعنی دمای ۳۲ درجه سانتیگراد و بیشتر و رطوبت نسبی بالا شناخت داشته باشید .
۱۶- به میزان کافی بخوابید و میوهها و سبزیهای سرشار از پتاسیم را به میزان زیاد مصرف کنید تا بدنتان خودش را با گرما تطبیق دهد.
۱۷- بدن خود را خنک نگه دارید. اگر میتوانید جلوی آفتاب نروید، در سایه راه بروید یا از یک سایبان مثل چتر استفاده کنید، کرم ضدآفتاب بزنید، کلاه لبهدار روی سرتان بگذارید، عینک آفتابی بزنید و لباسهای نخی و نازک و گشاد با رنگ روشن بپوشید. سعی کنید فعالیتها و کارهای بیرون خود را در اوقات خنکتر روز انجام دهید.
۱۸- ورزش و فعالیت بدنی کمتری در گرما انجام دهید، مخصوصاً اگر باعث می شود عرق زیادی کنید.
اگر قطرات عرق از سر و صورت و بدن شما می چکید، نشان میدهد عرق شما به مقدار کافی از سطح پوست شما تبخیر نمیشود تا آن را خنک نگه دارد.
۱۹- اگر ناچار هستید در گرمای روز فعالیت کنید، اجازه دهید بدنتان با این شرایط کنار بیاید، به این صورت که یک ساعت در هوای گرم کار کنید یا هر ۱۰ روز یک بار این عمل را انجام دهید. بهتدریج مدت فعالیت در هوای گرم را افزایش دهید تا بدنتان با گرما تطابق یاید.
۲۰- همیشه آب و مایعات کافی بنوشید. حداقل ۳ لیتر در روز مایعات بنوشید و اگر میزان فعالیتتان زیاد است، کمکم آن را به ۴ تا ۵ لیتر برسانید. اگر فعالیت ورزشی شدید دارید یا خیلی عرق میکنید، مصرف آب به تنهایی کافی نیست، بلکه باید به ازای هر یک ساعت ورزش، یک لیتر نوشابههای ورزشی که حاوی الکترولیتها و املاح هستند، را استفاده کنید.