فقرآهن یا کم خونی به وضعیتی اطلاق می شود که درآن ، اندازه هموگلوبین موجود درخون فرد تقلیل یافته و تبادل اکسیژن و دی اکسید کربن بین خون و سلول ها دچار اختلال می شود . از مهم ترین دلایل کم خونی می توان کمبودهای تغذیه ای، خونریزی های شدید و مکرر ، اختلالات ژنتیکی ، بیماریهای خاص یا مسمومیت های دارویی را نام برد.
آهن به عنوان یک ماده غذایی ضروری، وظیفه حمل اکسیژن دربدن را به عهده دارد. آهن یکی از عوامل تشکیل‌دهنده آنزیم‌های متعدد در بدن است، کمبود شدید آهن در بدن موجب ایجاد کم خونی، رنگ پریدگی و سلول‌های خونی با میزان غلظت هموگلوبین پایین ممی گردد. فقر آهن در زنان باردار،ممکن است سبب به دنیا آمدن نوزاد نارس گردد.
مهم ترین مواد غذایی جهت خون سازی ، که کمبود آن در خون بدن موجب بروز کم خونی می شود می توان به آهن ، ویتامین ب12 و اسید فولیک اشاره کرد که از بین آنها کم خونی ناشی از فقر آهن شایع ترین نوع کم خونی تغذیه ای است .
میزان نیاز به آهن
مقدار نیاز به آهن در افراد مختلف براساس سن ، جنس و وضعیت فیزیولوژیکی با یکدیگر متفاوت است . بعنوان مثال زنان باردار به علت افزایش حجم خون، رشد جنین و جفت، و سایر بافتها به آهن بیشتری نیاز دارند . به همین دلیل بیش از سایرین در معرض خطر کم خونی قرار دارند . در نوزادان در صورت سلامت کامل مادر از هر حیث ، میزان آهن موجود در شیر مادر برای 4- 6 ماه اول زندگی کافی است ولی در مورد نوزادانی که با وزن کم متولد می شوند ذخایرآهن کم بوده و باید بعد از 3 ماهگی آهن اضافی به صورت قطره خوراکی خورانده شود . همچنین بستن پیش از موقع بند ناف نیز به دلیل اینکه نوزاد را از یک سوم کل خونش محروم می کند خطر فقر آهن را افزایش می دهد .
برخی ازعلائم کمبود آهن
• رنگ پریدگی یا سفیدی رنگ زبان و مخاط داخل لب و پلک چشم
• خستگی مفرط و زودرس
• سرگیجه و سردردهای مکرر
• خواب رفتن و دست ها و پاها
• حالت تهوع
• در کم خونی های شدید گود شدن روی ناخن
منابع تامین آهن
گوشت قرمز منبع آهن است و آهن آن در مقایسه با منبع گیاهی به خوبی جذب بدن می شود. رژیم های حاوی حبوبات، سبزیجات به ویژه اسفناج، نان گندم نیز میزان آهن لازم بدن را تامین می کنند.
کارشناسان تغذیه توصیه می کنند ماهی یا مرغ را به جای گوشت قرمز استفاده، و غذاهای گوشتی را با لوبیا، ماکارونی و برنج همراه کنید.
انواع گوشت‌ها، جگر و بعضی از محصولات کشاورزی مانند انواع حبوبات دارای آهن هستند. البته آهن انواع گوشت قابل جذب‌تر است .
اگر همراه با غذا، ویتامین ث که در سبزیجات و مرکبات و میوه‌ها وجود دارد مصرف شود، آهن فرآورده‌های گیاهی مثل حبوبات هم قابل جذب می‌شود. بنابراین مصرف انواع سبزی و سالادها همراه با غذا برای افرادی که کمتر به گوشت دسترسی دارند و بیشتر آهن مورد نیاز بدنشان از طریق فرآورده‌های گیاهی تامین می‌شود، توصیه می‌شود.
غذاهای غنی از آهن :
جگر و سایر گوشت‌ها
غذاهای دریایی
خشکبار مانند زردآلو، آلو و کشمش
مغزها و لوبیاها
سبزیجات سبز برگی مانند اسفناج و بروکلی
غلات کامل
نان‌ها و غلات غنی شده با آهن
کم خونی در کودکان
پزشکان تغذیه بر این باورند از آنجایی که میزان آهن موجود در شیر مادر کم است، با این وجود به دلیل این که جذب آهن شیر مادر بسیار خوب است، شیرخوار تا حدود چهار یا شش ماهگی نیاز به تجویز آهن ندارد و به ندرت در قبل از شش ماهگی نیاز به تجویز آهن پیدا می کند، اما به دلیل این که به تدریج میزان هموگلوبین خون شیرخوار کم می شود لازم است بعد از چهار یا شش ماهگی از قطره آهن استفاده شود.
کودکان مبتلا به کم خونی یادگیری کمتری دارند و ضریب هوشی این کودکان به مقدار 10 درجه کمتر از حد طبیعی برآورد شده است.
فقر آهن یک مشکل بسیار بزرگ برای کودکان می باشد. کمبود آهن می تواند در رشد و نمو مغز کودکان و کاهش ضریب هوشی آن ها اختلال ایجاد کند و همچنین منجر به کم خونی و در نتیجه باعث تحلیل توانایی و نیروی کودکان شود.
چه میزان آهن مورد نیاز است؟
برای رشد و تکامل کودک باید مقدار ثابتی آهن در رژیم غذایی‌اش وجود داشته باشد؛ کودکان 7 تا 12 ماهه 11 میلی گرم، یک تا 3 ساله 7 میلی گرم، 4 تا 8 ساله 10 میلی گرم، 9 تا 13 ساله 8 میلی گرم، دختران 14 تا 18 ساله 15 میلی گرم و پسران در این سنین 11 میلی گرم آهن به صورت روزانه احتیاج دارند.
هلدینگ یاقوت رویان مکملی به نام FERRO IRON را عرضه نموده که به دلیل دارا بودن ویتامین c موجود در آن، جذب آهن را افزایش می دهد و همچنین ویتامین B۱۲ و فولیک اسید در این فرآورده سبب افزایش تولید گلبول های قرمز خون می شود، گفتنی است مصرف آهن در دوره بارداری تا دو برابر افزایش می یابد و این محصول برای زنان باردار و زنانی که در دوره شیردهی می باشند بسیار مفید است زیرا از زایمان زود رس و عدم رشد کافی جنین جلوگیری می کند.این مکمل به دلیل دارا بودن ویتامین C به عنوان آنتی اکسیدان نقش مهمی در افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری هایی از قبیل آنفلوانزا را ایفا می کند و به نحو شایسته ای به تولید و سنتز کلاژن کمک می کند که موجب سلامت غشاء مخاطی، لثه ها و پوست می شود. این محصول بسیار مفید تولید ESI ایتالیا بوده و از طریق دارو خانه های سراسر کشور در دسترس می باشد.