زخم‌ گوارشی یا " اولسر پپتیک " قرن‌هاست که انسان‌ها را گرفتار کرده است. علت دقیق این عارضه نامعلوم بود. امروزه می دانیم که یک میکروب عامل این بیماری است: باکتری به نام " هلیکوباکتر پیلوری " . معده شما یک از بدترین‌ جاها برای رشد یک میکروب است. در واقع هلیکوباکتر پیلوری تنها باکتری است که می‌تواند در معده زنده بماند و رشد کند.

این باکتری بقای خود را مدیون خواص متعددی است که توضیح‌دهنده قدرت سازگاری منحصر به فرد آن است. این باکتری بقای خود را مدیون خواص متعددی است که توضیح‌دهنده قدرت سازگاری منحصر به فرد آن است.

اول اینکه این میکروب به مقدار کمی اکسیژن برای ادامه حیات نیاز دارد.

دوم اینکه شکل مارپیچی آن به این باکتری اجازه می‌دهد در میان لایه مخاطی پوشاننده پوشش معده خود وارد کند.

سوم اینکه این باکتری تا حداکثر هفت پروتئین شلاق‌مانند دارد که از انتهای باکتری بیرون زده‌اند و ان را درون لایه مخاطی حرکت می‌دهند.

چهارم اینکه این باکتری دارای گیرنده‌های مخصوصی است که به آن امکان می‌دهد هنگامی که راه خود را در میان مخاط بگشاید و به سلول‌های پوشش معده بچسبد.

هلیکوباکتر پیلوری یک خاصیت دیگر هم دارد که از همه مهم‌تر است. این باکتری می‌تواند مولکول‌های " اوره " ـ ماده شیمیایی که در بافت‌ها و مایعات بدنی انسان وجود دارد ـ را تجزیه کند. این فرآیند باعث ایجاد آمونیاک و دی‌اکسید کربن می شود ، که غلاف‌ ابرمانندی در اطراف باکتری به وجود می‌‌‌آورد که آن را اسید معده که باکتری‌های معمولی را می‌کشد ، حفاظت می‌کند.

این توانایی برای تجزیه اوره امتیاز بزرگی برای هلیکوباکتر پیلوری است ، اما پزشکان این خاصیت را به امتیازی برای خودشان بدل کرده‌اند ، به این ترتیب که با " آزمون تنفسی اوره " وجود عفونت با این باکتری را تشخیص می‌دهند.

چه کسی هلیکوباکتر می‌گیرد ؟

بر اساس بهترین تخمین‌ها حدود نیمی از جمعیت جهان با هلیکوباکتر پیلوری آلوده هستند و این شیوع آن را شایع‌ترین عفونت باکتریایی در انسان‌ها می‌سازند. از آنجایی که این ارگانیسم تنها از طریق آب و غذا منتقل می‌شود که با مواد مدفوعی عفونی انسان آلوده شده باشند ، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری بیش از همه در مناطقی شایع‌ هستند که ازدحام جمعیت ، بهداشت نامناسب و عدم رعایت کافی نظافت وجود داشته باشند. در کشورهای رو به توسعه مثل بعضي مناطق ايران شیوع عفونت با این باکتری به 80 درصد می رسد. میزان عفونت با این باکتری در یک کشور بر حسب سن و وضعیت اجتماعیـ اقتصادی متفاوت است.

هلیکوباکتر چگونه آسیب می‌رساند ؟ هلیکوباکتر پیلوری بر خلاف باکتری‌های استرپتوکوک و استافیلوکوک که روی پوست یا در گلو قرار دارند ، بدون اینکه التهابی ایجاد کنند ، همیشه باعث التهاب می‌شود ، و در این مورد التهاب معده یا " گاستریت " به وجود می‌آید.

این باکتری انواع مختلفی از سموم را ایجاد می‌کند که گلبول‌های سفید را تحریک می‌کند تا پروتئین‌های کوچکی ( سایتوکاین‌ها ) را تولید کنند. این مواد به نوبه خود چرخه التهاب را بیشتر تشدید می‌کنند. سویه‌هایی از هلیکوباکتر که حاوی یک ژن خاص به نام cagA را داشته باشند ، بیشتر از همه آسیب‌رسان هستند. با این حال حتی این گونه‌ها نیز از پوشش معده به سایر نقاط بدن گسترش پیدا نمی‌کنند.

گرچه هر کسی که هلیکوباکتر پیلوری را داشته باشد ، دست کم درجاتی از گاستریت را دارد ، اکثریت عمده این افراد بدون علامت هستند و حالشان خوب باقی می ماند. سیگار کشیدن خطر زخم‌های گوارشی و سرطان‌های مربوط به هلیکوباکتر پیلوری را افزایش می دهد ، و همچنین درمان آنتی بیوتیکی این عفونت را مشکل‌تر می‌کند.

تشخیص

آسان‌ترین راه تشخیص هلیکوباکتر پیلوری انجام یک آزمایش خونی است که می‌تواند پادتن‌ها یا آنتی‌بادی‌هایی را شناسایی کند که در پاسخ به عفونت تشکیل می شوند. علیرغم آسانی انجام آزمایش خون ، این شیوه دارای دو محدودیت است. اول اینکه نمی‌تواند میان یک عفونت فعال که باعث بیماری می‌شود و یک عفونت نهفته که علائمی ایجاد نمی‌کند ، تفاوتی قائل شود.

دوم اینکه آزمایش خون نمی‌تواند بگوید که آیا درمان باعث معالجه بیماری و ریشه‌کنی باکتری شده است یا نه ، چرا که پادتن‌های ضد باکتری مدتها پس از نابودی آن در خون باقی می‌مانند. با این وجود اگر میزان پادتن قبل از درمان بسیار بالا باشد ، نشان‌دهنده عفونت فعال است ، در حاليكه کاهش شدید پس از درمان بیانگر موفقیت آن است.

دو آزمایش غیرتهاجمی دیگر که به پزشکان امکان می‌دهند که عفونت فعال با هلیکوباکتر پیلوری را تشخیص دهند و با دقت بسیار معالجه بیماری را ارزیابی کنند. آزمون جدیدتر میزان پرئتئین‌های باکتری را در نمونه مدفوع شناسایی می‌کند. حدود 94 درصد بیماران دارای عفونت فعال هلیکوباکتر پیلوری آزمایش مدفوع مثبت است ـ و اگر درمان موفقیت‌آمیز باشد ، نتیجه آزمایش تقریبا همه این افراد یک تا چهار هفته پس از درمان منفی می‌‌شود.

آزمون قدیمی‌تر بر توانایی هلیکوباکتر پیلوری در تجزیه اوره متکی است. " آزمایش تنفسی اوره " یک شیوه سریع ، دقیق و ایمن برای شناسایی هلیکوباکتر پیلوری استـ و از آنجایی که تنها باکتری‌های فعال را شناسایی می‌کند ، می‌تواند برای آزمایش معالجه باکتری به کار رود.

اغلب بیمارانی که گمان می‌رود هلیکوباکتر پیلوری داشته باشند ، می‌توانند با یکی از این سه آزمایش غیرتهاجمی تشخیص داده شوند: آندوسکوپی و نمونه‌برداری بافتی و اما قدیمی ترین آزمایش برای هلیکوباکتر پیلوری که یک شیوه تهاجمی است که استاندارد طلایی باقی می ماند : آندوسکوپی و نمونه‌برداری بافتی. پیش از آندوسکوپی به بیمار یک داروی مسکن داده می‌شود و یک ماده بیحسی به گلوی او اسپری می‌شود. سپس پزشکان لوله فیبر نوری آندوسکوپ را از طریق دهان به معده می‌فرستند.

آنها پوشش معده را بررسی می‌کنند و بیوپسی یا تکه‌برداری انجام می‌دهند. برای تشخیص سریع می‌توان نمونه بافت معده را از لحاظ وجود آنزیم هلیکوباکتر پیلوری که اوره را تجزیه می‌کند ، مورد آزمایش قرار داد. متخصصان آسیب‌شناسی با استفاده از میکروسکوپ و رنگ‌آمیزی‌های مخصوص می‌توانند خود باکتری را نیز در مخاط معده ببینند و آن را از لحاظ حساسیت به انواع پادتن‌ها مورد آزمایش قرار دهند.

سایر عوامل ایجاد زخم‌های گوارشی استرس و رژیم غذایی را فراموش کنید. تنها سه علت ثابت‌شده برای زخم گوارشی وجود دارد. شایع‌ترین علت هلیکوباکتر پیلوری است. یک علت بسیار نادر دیگر " گاسترینوم " است: تومورهای اثنی‌عشر یا دوازدهه که با تولید هورمونی به نام گاسترین ترشح بیش از حد اسید معده و ایجاد زخم را باعث می‌شوند.

یک علت بسیار شایع دیگر مصرف قرص‌های " ضدالتهابی غیراستروئیدی " ( NSAIDs ) مانند آسپیرین ، ایبوپروفن ، ناپروکسن و ... است. تقریبا همه زخم‌هایی که بوسیله هلیکوباکتر پیلوری ایجاد نمی‌شوند ، ناشی از این گروه داروها است. همه این داروها می‌توانند باعث التهاب ، ایجاد زخم ، یا خونریزی به خصوص در سالمندان شوند.

درمان وقتی صحبت عفونت می‌شود ، همه به یاد آنتی‌بیوتیک و علاجی فوری می افتند. این شیوه برای بسیاری از باکتری‌ها موثر است ـ اما نه برای هلیکوباکتر پیلوری ، که توانایی غریبی برای مقاوم‌شدن به آنتی‌بیوتیک‌ها دارد.

خوشبختانه پزشکان می‌توانند با استفاده از درمان ترکیبی آنتی‌بیوتیک بر این مشکل فائق آیند. بسیاری از برنامه‌های درمانی در دسترس هستند؛ در همه آنها ترکیبی از دست کم دو آنتی‌بیوتیک به علاوه یک یا داروی خنثی‌کننده اسید به کار می‌روند.يكي از اين برنامه ها عبارتست از

1ـ مترونيدازول

2ـ تتراسيكلين

3ـ بيسموت

4ـ امپرازول

کمبود مواد معدنی و ویتامینی با بیماریهایی نظیر اسکوروی و راشیتیسم همراه است بهبود تغذیه و غنی سازی منبع غذایی از اغلب بیماریهای مرتبط با تغذیه جلوگیری می کند گروه های جمعیتی خاص شامل زنان در سنین باروری، افراد مسن، بیمارانی که رژیم یا داروهای خاصی مصرف می کنند. از مکمل های ویتامینی یا معدنی سود می برند.

مکمل غذایی فراورده ای هستند که به صورت خوراکی مصرف می شود و قرار است تکمیل کننده رژیم غذایی باشند که این عناصر رژیمی شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، گیاهان و مشتقات آنها، آنزیم ها، مواد هورمونی و متابولیت ها هستند.

در این مقاله استفاده از مکمل های ویتامینی و معدنی برای پیشگیری از بیماریها و ارتقای سلامتی در بزرگسالان توصیه می شود. مکمل های غذایی بیشتر به صورت قرص، کپسول، عصاره، افشره، کپسول ژلاتینی، ژل نرم، مایع یا پودر عرضه می شوند. اگر رژیم غذایی برای آقایان کمتر از ۱۴۰۰ کالری و برای خانم ها کمتر از ۱۲۰۰ کالری در نظر گرفته شود باید از مکمل های موجود همراه رژیم غذایی مصرف شود. و این بستگی به نظر پزشک دارد که کدام مکمل را توصیه نماید.
- نوجوانان دارای عادات غذایی غلط نیاز به مصرف مولتی ویتامین با مینرال و کلسیم دارند.
- زنان در سنین باروری برای جلوگیری از NTD ( نقایص لوله عصبی ) نیاز به مولتی ویتامین مادری با فولات، کلسیم، ویتامین D دارند ۴۰۰ میکروگرم فولات در روز نیاز است زنانی که در بارداری های قبلی نقص لوله عصبی داشته اند ۴ میلی گرم روزانه از یک ماه قبل تا سه ماه بعد از لقاح مصرف کنند.
- در دوران بارداری و شیردهی برای تراکم استخوانی جنین در بارداری ۰/۶ میلیگرم و در شیردهی ۰/۵ میلیگرم اسید فولیک در روز نیاز است ویتامین های پرناتال حاوی ۰/۸ تا ۱ میلی گرم اسید فولیک و ۲۰۰ – ۳۰۰ میلی گرم کلسیم در روز هستند افراد کمتر از ۱۹ سال ۱۳۰۰ میلی گرم کلسیم و بین ۱۹ – ۵۰ سال روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند.
- دوران نزدیک به یائسگی و یائسگی برای حفظ استخوان ها نیاز به کلسیم و ویتامین D می باشد. - بزرگسالانی با دریافت کالری کم، معمولا ۱۲۰۰ کالری در روز توصیه شده تا ۳۰۰۰ کالری در روز مصرف کنند لذا نیاز به مصرف مولتی ویتامین دارند. افراد مسن برای جلوگیری از پوکی استخوان، سقوط، ضعف عضلانی، کم خونی، مشکلات عصبی و سرطان پرستات نیاز به مصرف کلسیم ( ۱۲۰۰ – ۱۵۰۰ میلی گرم ) ویتامین ) D ۸۰۰ – ۱۰۰۰ ) واحد ویتامین ) B۱۲ ۱۰۰۰ میکروگرم ) سلنیوم برای مردان ( ۲۰۰ میکروگرم ) دارند.
- در زنان یائسه مبتلا به دیابت به ویتامین C نیاز است ولی نباید با دوز بالا مصرف شود دوز بیش از ۳۰۰ میلی گرم در روز خطر مرگ و میر قلبی عروقی را افزایش می دهد. این ویتامین در شکستگی مچ در افراد مسن خطر دیستروفی سمپاتیک رفلکسی ( نشانگان پیچیده درد منطقه ای ) را تا ۸۳ درصد کاهش می دهد ۵۰۰ میلی گرم در روز تا ۵۰ روز بعد از شکستگی مچ مصرف شود.
- سلنیم و روی سرطان پروستات را کاهش می دهد سلنیم ۲۰۰ میکروگرم در روز مصرف شود مصرف طولانی مدت با دوز بالا خطر سرطان کشنده پروستات را افزایش می دهد از مصرف مکل روی خوداری کنید و بیشتر با مواد غذایی تامین کنید.
- در گیاهخواران مطلق ممکن است دچار کمبود ویتامین های ( B۲' B۱۲' D' کلسیم، آهن و روی شوند و این مسئله باعث کم خونی و نروپاتی در آنها شود این افراد روزانه به ۱۰ میکروگرم ویتامین B۱۲ نیاز دارند در اغلب مولتی ویتامین ها ۶ میکروگرم از این ویتامین وجود دارد و این ویتامین بیشتر درتخم مرغ یا فراورده های لبنی وجود دارد.
- در افرادی که الکل مصرف می کنند بیشتر از نیمی از کالری دریافتی آنها را الکل می گیرد و نیاز به مصرف روزانه مولتی ویتامین دارند این افراد اگر بیماری کبدی دارند مصرف ویتامین E توصیه می شود ویتامین K هم در آنها نیاز است.
- افراد سیگاری مذکر روزانه به ۱۲۵ میلی گرم ویتامین C و افراد مونث سیگاری به ۱۱۰ میلی گرم روزانه نیاز دارند. سیگارها ۳۵ میلی گرم بیشتر غیر سیگاری ها روزانه به این ویتامین نیاز دارند.
- بیماران مرحله پایانی کلیه روزانه به ۰/۸ – ۱ میلی گرم فولیک اسید و ۱۰ میلی گرم یا بیشتر ویتامین B۶ نیاز دارند و ویتامین D باید به صورت کلسی تریول داده شود.
- در استئوآرتریت عضلانی اسکلتی ( زانو ) مکمل کندروتین ( ۵۰۰ میلی گرم ) و گلوکزآمین ( ۴۰۰ میلیگرم ) سه بار در روز مصرف می شود. کندروتین سولفات از غضروف کوسه یا گاو تهیه می شود این فراورده به تنهایی یا در ترکیب با ( آسکوربات منگنز، گلوکزآمین سولفات، یا گلوکزآمین هیدروکلرید ) ساخته شده و در دسترس می باشد.
- در سرطان و بیماریهای قلبی عروقی و کاهش وزن می توان از چای سبز ( ۱- ۱۰ لیوان در روز ) استفاده کرد. چای سبز و چای سیاه، هر دو از گیاه یکسانی تهیه می شوند و تفاوت اصلی میان آنها در فرایند آماده سازی است. با بخار دادن اندک برگ های تازه چای سبز بدست می آید در حالی که چای سیاه از تخمیر برگ چای است. بخار دهی پلی فنول ها در چای را تثبیت می کند و فلاونول ها شامل ( epigallocatechin gallate ) را که مسئول بسیاری از مزایا ( آنتی اکسیدان، و ضد التهابی ) هستند حفظ می کند. چای سبز منبع کافئین ( یک متیل گزانتین محرک دستگاه مرکزی و شل کننده عضلات صاف ) نیز هست.
- روغن ماهی به وسیله مکانیسم هایی مانند ( فعالیت های آنتی اکسیدانی، کاهش تری گلیسرید ها، کاهش خطر آریتمی ها و تجمع پلاکت ها و پائین آوردن فشار خون ) در پیشگیری ثانویه برای محافظت قلب ( با دوز ۸۵۰ میلیگرم DHA – ۱۸۰۰ میلیگرم EPAروزانه ) نقش دارد. روغن ماهی در پیشگیری از سرطان، بیماریهای التهابی روده، زوال عقل ( آلزایمر ) موثر است سازمان جهانی بهداشت مصرف روزانه ۳۰۰میلیگرم DHA – ۵۰۰ میلی گرم EPA را توصیه میکند. هر ۵ میلی گرم روغن ماهی تقریبا ۱۷۰ – ۵۶۰ میلی گرم EPA و ۷۲ – ۳۱۰ میلیگرم DHA دارد.
- در بزرگی خوش خیم پروستات لیکوپن که یک رنگدانه قرمز است و در گوجه فرنگی، فراورده های گوجه فرنگی، توت فرنگی، هندوانه وجود دارد و اثر محافظتی در سرطان پروستات دارد مصرف لیکوپتن با دوز ۱۵ میلی گرم در روز پس از ۶ ماه مقدار PSA را کاهش داده است. مکمل هایی که در اثر مصرف بعضی از دارو ها مورد نیاز است
داروی کلشی سین تولید ویتامین B۱۲را در سلولهای مخاطی مهار می نماید لذا مصرف این ویتامین توصیه می شود.
- کورتیکواستروئیدها با دوز بالای ۵/۷ میلی گرم و به مدت طولانی جذب کلسیم به واسطه ویتامین D در روده و ذخیره آن در استخوان را مهار می کند. استروئید ها به احتباس سدیم منجر می شوند که به فقدان پتاسیم می انجامد در این موارد ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم المنتال و ۸۰۰ – ۱۰۰۰ میلی گرم ویتامین D در روز توصیه می شود و در مواردی که سطح پتاسیم پایین باشد نیاز به درمان تکمیلی می باشد.
- ریفامپین متابولیسم کبدی ویتامین D را کاهش میدهد لذا سطح سرمی کلسیم و ویتامین D را پایش کنید و در صورت نیاز تجویز شود.
- سولفاسالازین ( آزولفیدین ) جذب فولات را مهار می کند و در شکست فولات در رژیم غذایی به فرم قابل جذب مداخله می کند و از طرفی با همولیز گلوبولهای قرمز نیاز به فولات را برای تولید گلبولهای قرمز افزایش می دهد . ۱ میلی گرم اسید فولیک در روز به تنهایی یا ۰/۴ میگی گرم مولتی ویتامین مصرف شود تا کمبود آن جبران و خطر سرطان کولورکتال کاهش یابد.
- اورلیستات جذب چربی و ویتامین های محلول در چربی را بلوکه می کند لذا مصرف ویتامین های محلول در چربی مانند ( A' D' K' E' و بتاکاروتن ) به فاصله ۲ ساعت بعد از مصرف ونوستات توصیه می شود.
- متفورمین ( گلوکوفاژ ) بر سر گیرنده ویتامین B۱۲ فاکتور داخلی وابسته به کلسیم در ایلئوم با کلسیم رقابت می کند لذا مصرف ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم المنتال روزانه این اثر را از بین می برد و امکان جذب مناسب ویتامین B۱۲ را فراهم می کند.
- داروهای مهار کننده پمپ پروتونی باعث کاهش اسید معده و این کاهش شکاف B۱۲ متصل به پروتئین و جذب را کاهش می دهد و با افزایش PH معده جذب کربنات کلسیم کاهش می یابد. لذا کربنات کلسیم را با غذا مصرف کنید یا از سیترات کلسیم استفاده کنید همراه بلوکرهای H۲ هیچ کمبودی دیده نمی شود.مولتی ویتامین ها برای جایگزینی جذب پایین رژیم غذایی کفایت میکند.
- بیمارانی که ( الندرونات، ایباندرونات، ریسدرونات ) مصرف می کند برای تسهیل نگهداری کلسیم در استخوان باید مکمل کلسیم المنتال ۱۵۰۰ میلیگرم و ویتامین D ۸۰۰ – ۱۰۰۰ واحد در روزمصرف کنند.
- در اثر مصرف بلند مدت داروهای ضد تشنج ( فنی توئین، فنوباربیتال، کاربامازپین و پریمیدون ) متابولیسم ویتامین D به ترکیبات غیر فعال افزایش و در عوض جذب کلسیم کاهش یافته و هیپوکلسمی، استئومالاسی و استوپورز ایجاد می شود که در این بیماران باید سطح ویتامین D اندازه گیری شود و در صورت نیاز درمان تکمیلی این ویتامین انجام شود.
- DMPA دپومدروکسی پروژسترون، در زنان بعد از دو سال چگالی استخوانی مهره های کمر و گردن فمور را کاهش می دهد و مصرف کلسیم المنتال ۱۳۰۰ میلی گرم و ویتامین D ۴۰۰ واحد در روز توصیه می شود.
نکاتی در تجویز کلسیم
- میزان کلسیم المنتال در کربنات کلسیم ۴۰ درصد یعنی دو برابر بیشتر از مقدار آن در سیترات کلسیم ۲۱ درصد می باشد.
- مصرف کلسیم جذب آنرا ۲۰ – ۲۵ درصد افزایش می دهد. - جذب کلسیم با افزایش دوز آن کاهش می یابد و در مقادیر بالای ۵۰۰ میلی گرم به سرعت افت می کند. - توصیه می شود مصرف روزانه را به ۳ – ۴ دوز تقسیم کنید.
- کلسیم در جذب برخی آنتی بیوتیک ها مانند تتراسایکلین، فلوروکینولون ها و لووتیروکسین مداخله می کند لذا این دارو ها را ۲ ساعت قبل یا ۴ ساعت بعد از مصرف کلسیم مصرف کنید.
- کلسیم یک یون دو ظرفیتی است و در صورتیکه همزمان با سایر یون های دو ظرفیتی ( آهن، روی، منیزیم ) مصرف شود، برای جذب رقابت می کند.
- کورتیکواستروئیدها جذب کلسیم با واسطه ویتامین D را در روده و جذب آن در استخوان ها را مهار می کند.
- اگر کلسیم کافی با رژیم غذایی تامین شود با اتصال به اگزالات در روده و جلوگیری از جذب آن در واقع به کاهش تشکیل سنگ کلیوی منجر می شود.

در طی سالهای اخیر و با توجه به افزایش متوسط سنی جمعیت، بیماریهای سالمندان مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. از جمله این بیماریها، به اختلالات ادراکی مغزی که معروفترین آن بیماری آلزایمر است، می توان اشاره نمود. حتما شما هم حداقل نام این بیماری را شنیده اید! به دلیل عوارض جبران ناپذیر این بیماری برای خود فرد و خانواده، تلاشهای فراوانی برای یافتن روشهای پیشگیری از بروز این بیماری در طی سالهای اخیر صورت گرفته است.

شواهد حاکی از آنند که بیش از نیمی از اختلالات ادراکی مغزی را بیماری آلزایمر تشکیل داده و بقیه گروههای اختلالات ادراکی ناشی از ضایعات عروقی مغز می باشند. جالب است که بدانید حملات عروفی مغز و بیماریهای قلبی و عروقی و عوامل خطر این نوع بیماریها شانس بیماری آلزایمر و نیز اختلالات ادراکی ناشی از ضایعات عروقی را افزایش می دهند.

مطالعات ژنتیکی از بروز اختلالات ژنی در کروموزومهای انسانی برای بروز زودهنگام آلزایمر در سنین میانسالی حکایت می کنند. نکته جالب آن که این تغییرات ژنتیکی شیوع اختلالات آترواسکلروز عروقی و نیز آلزایمر را به طور همزمان افزایش می دهد.
علاوه بر این دیابت نوع دو نیز خطر ابتلا به آلزایمر و سایر اختلالات ادراکی را در آینده افزایش خواهد داد. اما باید تاکید نمود که داشتن این نوع اختلالات ژنتیکی زمینه بروز آلزایمر را افزایش می دهد، ولی این بدان معنا نیسست که همه افراد دارای این مشخصات ژنتیکی به آلزایمر مبتلا می شوند. از طرف دیگر ارتباطات مثبتی بین تغییرات ژنی و نیز نوع تغذیه در مطالعات حال حاضر به اثبات نرسیده است.. اگرچه مطالعات تاکید دارند که تغذیه نامناسب و نیز عدم تحرک بدنی علاوه بر تاثیر مهم در بروز دیابت و بیماریهای قلبی و عروقی زمینه ظهور عوامل ژنتیکی آلزایمر را فراهم می نماید.

امروزه شاهد هستیم که افراد زیادی بویژه در خانواده هایی که مبتلایان به آلزایمر وجود دارند، از انواع مکملهای غذایی برای پیشگیری از بروز این بیماری طاقت فرسا استفاده می نمایند. ولی باید اذعان نمود که شواهد کمی برای تاثیر این مکملها در پیشگیری از آلزایمر وجود دارد. مطالعات نشان داده اند که مولتی ویتامین نقشی در پیشگیری از این بیماری ندارد. اگرچه دوز بالای ویتامین E تاثیر کمی در پیشرفت علائم آلزایمر در مبتلایان به نوع خفیف اختلالات ادراکی دارد، ولی مصرف ویتامینهایی از قبیل ویتامین B۱۲, B۶و اسید فولیک به صورت ترکیبی و یا تنهایی معمولا نقشی در بهبود اختلالات ادراکی بیماران مبتلا به آلزایمر ندارد. نکته مهمتر آن که شواهد کافی برای اثبات تاثیر گذاری روغن ماهی و نیز امگا ۳ ،که این روزها به طور رایج برای خیلی از بیماریها توصیه می شوند، بر پیشگیری و کنترل اختلالات ادراکی آلزایمر وجود ندارد.

مطالعات اخیر تاکید می نمایند به جای استفاده از انواع مکملهای غذایی، شیوه زندگی سالم شامل تغذیه سالم و متنوع و ورزش نقش اساسی تری در پیشگیری و کنترل اختلالات ناشی از آلزایمر ایفا می نمایند. به طور مثال : افرادی که دارای ژنهای بروز دهنده علائم آلزایمر هستند، دارای ریسک بیشتر افزایش کلسترول خون هستند و کلسترول بالای خون نیز ریسک ابتلا به آلزایمر را بالا می برد. جالب آن که نشان داده شده است پایین آوردن چربی خون با استفاده از داروهای کاهش دهنده چربی خون، ریسک ابتلا به آلزایمر را کاهش می دهد.

پس آن چه به عنوان نتیجه می توان بیان نمود آنست که استفاده از مکملهای غذایی حتی در کسانی که آزمایشات ژنتیکی شانس ابتلای آنان را به آلزایمر نشان داده است، تاثیری در پیشگیری از بروز اختلالات ادراکی مغزی نخواهد داشت. اما تغییرات رفتاری و اصلاح شیوه زندگی برای کاهش میزان خطر بیماریهای قلبی و عروقی بیشتر می تواند در پیشگیری از بروز آلزایمر موثر باشد. بر همین اساس برنامه ریزی منظم زیر نظر متخصصین تغذیه در افراد با ریسک بالای ابتلا به آلزایمر و اختلالات ادراکیپ مغزی توصیه می گردد.

برخی از افراد دیابتی هر وقت ضعف می کنند آن را ناشی از کمبود عناصری در بدن دانسته و بر این باور هستند که مصرف مکمل های غذایی به کنترل بهتر قند خون و بهبود سلامت شان کمک می نماید. 

ولی آیا مکمل های غذایی واقعا در کنترل بیماری دیابت موثر هستند؟
اگر به دیابت مبتلا هستید باید به شما بگوییم تبلیغات و مطالبی که تا کنون در مورد مفید بودن مصرف مکمل های غذایی برای بیماری دیابت شنیده یا دیده اید، همیشه از واقعیت منشاء نگرفته اند و به عبارت دیگر اطلاعات در مورد مصرف مکمل ها در بیماری دیابت هنوز ناقص هستند. لذا توجه به نکات ذیل در هنگام مصرف مکمل های غذایی در دیابت ضروری هستند.
مکمل های غذایی چه هستند؟
مکمل های غذایی شامل: ویتامین ها، مواد معدنی و دیگر ترکیبات غذایی از جمله برخی از گیاهان هستند. شما آن ها را از طریق خوردن دریافت می کنید.
برخی مواقع مکمل های غذایی می توانند مزایای غذایی بیشتری را برای افراد مبتلا به برخی بیماری های خاص در برداشته باشند(از جمله بیماری دیابت). هر چند که اغلب افراد دیابتی می بایست همچنان برای کنترل قند خون شان از اصول درمان های معمول دارویی و نیز تغییرات شیوه ی زندگی استفاده نمایند و خاطر نشان می کنیم که مکمل ها، هرگز جایگزین درمان های مرسوم برای دیابت نیستند.
چگونه مکمل های غذایی می توانند در کنترل قند خون موثر باشند؟
هنوز مطالعات و تحقیقات مکفی که بتوانند توصیه های مشخصی را در مورد مصرف مکمل ها در دیابت ارائه دهند، موجود نمی باشند. مطالعات امروزی به سه ماده ی معدنی اشاره دارند که ممکن است برای بیماری دیابت موثر باشند:
* عنصر کروم: که ممکن است به کنترل سطوح قند خون و همچنین کاهش وزن، کمک نماید. * عنصر منیزیم: سطوح عنصر منیزیم اغلب در افرادی که مشکلاتی در رابطه با ترشح انسولین دارند و نیز در افرادی که دچار عوارض دیابت هستند، پایین می باشد. ولی آیا این که مصرف مکمل های منیزیم می تواند در بهبود و یا تخفیف این عوارض موثر باشد و یا خیر، هنوز مشخص نیست. * عنصر وانادیوم: عنصر وانادیوم ممکن است حساسیت بدن نسبت به هورمون انسولین را افزایش دهد.
و اما چگونه مکمل های غذایی می توانند در کنترل قند خون ایجاد اختلال کنند؟
علاوه بر آن که مصرف مکمل های غذایی می توانند در کنترل دیابت مفید باشند، از طرفی مصرف برخی از مکمل های غذایی نیز ممکن است برای بیماری دیابت مُضر باشند.
اگر جانب احتیاط را در مصرف مکمل ها رعایت نکنید استفاده از مکمل های غذایی به موازات بیماری دیابت می تواند مضر و خطرناک گردد، از جمله موارد زیر: * برچسب های غذایی مکمل ها ممکن است صحیح و دقیق نباشد. برخی مکمل های غذایی حاوی موادی اضافه بر آن چه که در برچسب های غذایی آن ها ذکر شده است، می باشند. * برخی مکمل های غذایی ممکن است با داروها و یا دیگر مکمل ها تداخل اثر داشته باشند(مانند برخی از مکمل های گیاهی) و موجب تشدید یا تخفیف اثر داروها یا مکمل های دیگر گردند.
در نهایت آیا توصیه می شود که مکمل ها در بیماری دیابت مصرف شوند و یا خیر؟ اطلاعات در مورد مکمل های غذایی در بیماری دیابت هنوز ناپخته و ناکامل است و یک نسخه ی مشخص و مطمئن برای مصرف مکمل ها در بیماری دیابت وجود ندارد. پس حتما در این مورد با پزشک معالج تان مشورت کنید. این اولین قدم در گرفتن تصمیم صحیح در مورد استفاده و مصرف مکمل ها در بیماری دیابت می باشد.
پزشک معالج تان با توجه به شرایط شما می تواند در مورد مزایا و خطرات مصرف مکمل های غذایی با شما مباحثه نماید. همچنین پزشک معالج تان می تواند کنترل کند که مکمل های غذایی تداخل اثری با داروهای مصرفی شما نداشته باشند. حتما هر مکملی که قصد مصرف آن را دارید و یا آن را مصرف می نمایید را با پزشک معالج تان در میان بگذارید.

مهمترین علت پیدایش بیماری‌های قلبی- عروقی، تصلب شرایین می‌باشد.

تصلب شرایین سبب می شود که سرخرگ‌های گوناگونی که به سمت‌های مختلف بدن خون می‏رسانند، به تدریج سخت و تنگ گردند و توانایی آنها برای انتقال اکسیژن و مواد غذایی به سلول های بدن کاهش یابد.

بعضی از عوامل موجب سریعتر شدن تصلب شرایین می گردند و در صورت وجود آنها احتمال پیدایش بیماری قلبی- عروقی افزایش پیدا می‌کند. برای پیشگیری از پیدایش بیماری‏های قلبی- عروقی و مرگ و میر و ناتوانی ناشی از آنها، باید این عوامل خطر را بشناسید و به توصیه‏های پزشکی توجه نمایید.  

عوامل خطر برای بیماری های قلب و عروق عبارتند از: سن بالا، جنس مذکر، سابقه خانوادگی بیماری قلبی زودرس، فشار خون بالا، افزایش چربی خون به ویژه کلسترول)، دیابت قندی، سیگار کشیدن، چاقی، کم تحرکی (انجام ندادن فعالیت های بدنی) و اختلال در انعقاد خون. با توجه به اینکه دیابت از عوامل خطر بیماری‌های قلبی-عروقی است و معمولا با عوامل خطر دیگر همراهی دارد و گاهی شاید ایجاد کننده آنها باشد، مبتلایان به دیابت باید بیش از دیگران مراقب سلامت قلب و عروق خود باشند. پژوهش‌های فراوان پزشکی نیز نشان داده اند که عوامل خطر قلبی- عروقی در مبتلایان به دیابت نوع 2 شایعتر هستند.

بیماری‌های قلبی - عروقی را می‌توان به سه گروه عمده تقسیم کرد:

• بیماری‌های کرونری قلب

• حوادث عروقی مغز

• بیماری رگ‌های محیطی

بیماری‌های کرونری قلب قلب یک پمپ عضلانی به اندازة مشت گره کرده انسان است که در هر دقیقه به طور متوسط 60 تا 100 بار می تپد و خون را در بدن به گردش در می آورد. گردش خون سبب می‏شود که اکسیژن و مواد غذایی به اندام های بدن برسد و مواد زائد ناشی از فعالیت سلول‌ها نیز دفع شود. عضله قلب هم از این قاعده مستثنی نیست و باید خونرسانی مناسب داشته باشد تا این کار حیاتی خود را به درستی انجام دهد. خونرسانی به عضله قلب توسط رگ هایی موسوم به «سرخرگ های کرونر» صورت می گیرد. رسیدن خون به قلب و میزان فعالیت عضله قلب تا حدی مشابه وضعیت عرضه و تقاضا است؛ هرچه قلب فعالیت بیشتری داشته باشد (مثلاٌ هنگام فعالت‏های سنگین بدنی یا اضطراب و تنش)، به خون بیشتری احتیاج خواهد داشت. سرخرگ‏های کرونر باید بتوانند این افزایش نیاز را تأمین کنند و گرنه سلولهای عضله قلب با مشکل روبرو خواهند شد. تصلب شرایین و همچنین پیدایش لخته درون رگ‏های کرونر سبب می شود که خونرسانی به سلول های عضله قلب کاهش یابد. در نتیجة کمبود اکسیژن و مواد غذایی و انباشت مواد زائد در عضله قلب، دردی پدید می آید که به «درد قلبی» یا «آنژین صدری» معروف است. اگر سرخرگ کرونر به طور کامل (به وسیله تنگی شدید یا لخته خون) بسته شود، سلول‏های قلبی مربوط به حوزه آن سرخرگ خواهند مرد که به این وضعیت «انفارکتوس قلبی» می‏گویند. گاهی نیز در اثر اختلال شدید و گسترده در کارکرد عضله قلب، مرگ ناگهانی رخ می دهد.

نشانه‏های مهم بیماری قلبی

1- درد قفسه سینه: این درد کوبنده یا فشارنده در ناحیه پشت جناغ سینه احساس می شود و ممکن است به گردن، دستها، پشت و یا شکم هم انتشار یابد. آنژین صدری اغلب هنگام کارهای بدنی یا فشارهای روحی و روانی که فعالیت قلب افزایش پیدا می کند، بروز می‏نماید و معمولاٌ با استراحت یا مصرف نیتروگلیسرین زیرزبانی تسکین می یابد. اگر درد با استراحت یا چندین دقیقه پس از مصرف قرص یر زبانی بهبود نیافت و به ویژه اگر همراه با تنگی نفس، تهوع و تعرق شدید بود، ممکن است نشانه انفارکتوس قلبی باشد. براساس گزارش مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران به دلیل اختلال در اعصاب محیطی، شدت نشانه های بیماری قلبی در افراد دیابت ی ممکن است کمتر از میزان مورد انتظار باشد (انفارکتوس بی سروصدا)؛ از این رو شما که به بیماری دیابت مبتلا هستید باید بیشتر متوجه چنین نشانه هایی باشید و به موقع به پزشک مراجعه کنید. البته به یاد داشته باشید که دردهای قفسه سینه فقط نشانه بیماری قلبی نیستند و ممکن است مثلاٌ در اثر بیماری های گوارشی یا ریوی نیز پدید آیند.

2- تنگی نفس: احساس تنگی نفس می تواند از نشانه های بیماری کرونری قلب باشد گرجه در بسیاری از بیماری های تنفسی و... نیز این حالت پدید می آید.

3- تپش قلب: در این وضعیت، فرد به طور ناراحت کننده ای ضربان قلب خود را احساس می‏کند. تپش قلب در حالت های اضطرابی و برخی بیماری های دیگر قلبی نیز ممکن است پدید آید.

4- خیر یا ادم: در مراحل پیشرفته تر بیماری قلبی (نارسایی قلب) که کارکرد پمپ اشکال پیدا می کند، مایع موجود در بافت های بدن (به ویژه بخشهای پایینی بدن مثل قوزک پاها) به طور کامل تخلیه نمی شود و در زیر جلد انباشته می گردد. البته خیر یا ادم در نتیجه بیماری های واریسی پاها، بیماری کبد ، اختلالات کلیوی و... نیز ممکن است پدید آید.   حوادث عروقی مغز (سکته مغزی)

هنگامی که رگ‌های تغذیه کننده مغز به شدت آسیب ببینند، خون به سلول های مغزی نمی‏رسد و آنها دچار مرگ خواهند شد که به این حالت «انفارکتوس مغزی» می‏گویند. سکته مغزی هم در اثر تنگی و بسته شدن رگ های مغز پدید می آید و هم به دنبال پاره شدن و خونریزی رگهای مغز. مهم ترین عامل خطر برای حوادث عروقی مغز افزایش فشار خون (پرفشاری خون) است. خطر سکته مغزی در مبتلایان به دیابت که فشار خون بالا هم دارند، دو برابر افرادی است که تنها به پرفشاری خون دچار هستند. این مسأله اهمیت کنترل فشار خون در بیماری دیابت را آشکارتر می سازد. نشانه های حوادث عروقی مغز بسته به اینکه کدام قسمت مغز اختلال خونرسانی پیدا کند، بسیار گوناگون هستند. کرختی یا ضعف حرکتی شدید (فلج) در یک نیمه بدن و نابینایی یا تاری دید زودگذر یک چشم از جمله نشانه های حوادث عروقی مغز می باشند.

بیماری رگ‌های محیطی

منظور از بیماری رگ‌های محیطی بیماری‌هایی است که عروق بیرون از قلب و مغز را گرفتار می کنند. این بیماری‌ها معمولاٌ در نتیجه تنگ شدن رگ‌هایی که خون را به پاها و دست‌ها می‏رسانند، پدید می آیند. کاهش خونرسانی به پاها سبب دو نوع عارضه می‌شود:

1- قنقار یا یاگانگرن: مرگ بافتی در اثر نرسیدن خون به اندامها که در نهایت به قطع آن عضو می انجامد.

2- لنگش متناوب: به علت تصلب شرایین خونرسانی کنندة پاها، پس از مدتی راه رفتن درد شدیدی معمولاٌ در عضلات پشت ساق پا به وجود می‏آید. به طور کلی احتمال اینکه مبتلایان به دیابت نیاز به قطع قسمتی از پاهایشان پیدا کنند، 15 تا 40 برابر جمعیت جامعه است. بنابراین پایبندی به توصیه های مربوط به پیشگیری از بیماری‏های قلبی- عروقی و نیز رعایت اصول مراقبت از پاها، برای افراد دیابت ی بسیار اهمیت دارد.  

اصول پیشگیری از بیماری های قلب و عروق در افراد دیابتی

1- چربی (به ویژه کلسترول) خون خود را کاهش دهید. کلسترول که نوعی چربی است، در پیدایش و گسترش تصلب شرایین نقش مهمی دارد زیرا می تواند در دیوارة رگها رسوب کند و همراه با عوامل دیگر به تنگی و بسته شدن سرخرگ‏ها بینجامد. کلسترول دو نوع مهم دارد: یکی کلسترول «بد» (LDL) که موجب بسته شدن رگ‌ها و بیماری قلبی-عروقی می شود و دوم کلسترول «خوب» (HDL) که کلسترول اضافی بدن را از بافت‌ها خارج می کند و خطر بیماری قلبی را می کاهد. نوعی از کلسترول که باید غلظت کمی در خون داشته باشد، همان نوع «بد» یا LDL است. شما می توانید با پرهیز از مصرف غذاهای پرچربی و رعایت توصیه های پزشکتان، چربی خون خود را در سطح مناسب نگه دارید.

2- فشار خون خود را کنترل کنید فشار خون بالا افزون بر اینکه فشار بیشتری بر قلب وارد می سازد و نیاز آن به خون را افزایش می دهد، روند تصلب شرایین را هم تسریع می کند و سبب آسیب اندام‌های گوناگون بدن می گردد.

3- وزن خود را به حد مناسب برسانید چاقی عامل خطر مهمی برای افزایش فشار خون است. همچنین چاقی یا اضافه وزن موجب افزایش مقاومت سلول های بدن نسبت به انسولین می شود. شما باید زیر نظر یک پزشک یا متخصص تغذیه وزن بدنتان را به میزان متناسب باقد، جنس و سن خود برسانید.

4- سیگار نکشید استعمال دخانیات سبب افزایش ضربان قلب و در نتیجه کار قلب می شود و فشار خون را هم بالا می برد. همچنین سیگار بر اثر روی عوامل انعقادی و نیز غلیظ کردن خون احتمال تشکیل لخته و بسته شدن سرخرگ ها را افزایش می دهد. افزون براین، سیگار با اثر بر رگ‌های کوچک، خونرسانی به بخش های انتهایی اندام ها (به ویژه پاها) را مختل می کند و این عارضه در افراد دیابت ی که گرفتاری اعصاب محیطی نیز دارند، بسیار مهم است و خطر قطع عضو را باز هم افزایش می دهد. این آثار جدای از سرطان زایی سیگار است که موجب ناتوانی و مرگ خواهد شد. امروزه سیگار مهم ترین علت قابل پیشگیری سرطان به شمار می‌آید.

5- قند خون خود را کنترل کنید کنترل دقیق قند خون ، هم به طور مستقیم و هم به طور غیرمستقیم، نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای عروقی می تواند داشته باشد.

6- فعالیت ورزشی منظم داشته باشید پژوهش‏های پزشکی نشان داده اند که داشتن یک زندگی کم تحرک (از نظر بدنی)، صرف نظر از عوامل خطر دیگر، احتمال دیابت ، چاقی و بیماری کرونری قلب را افزایش می دهد. پیاده‏روی، دوچرخه سواری، تنیس روی میز، باغبانی و دویدن آرام فعالیت‌های بدنی هستند .