زخم معده یک بیماری گوارشی است که چنانچه در مراحل اولیه مورد تشخیص و درمان قرار نگیرد، وضعیتی بحرانی برای فرد به وجود می‌آورد. با کمی دقت، روزانه اشخاصی را می‌بینیم که از انواع بیماری‌های گوارشی؛ خصوصاً زخم معده شکایت دارند. این در حالی است که اکثراً پس از یکی دو بار مراجعه به پزشک، از ادامه درمان مایوس شده و استفاده از انواع خود درمانیها را ترجیح می‌دهند؛ چرا که بعضاً معتقدند زخم معده بیماری چنان مهمی نیست و با رعایت یکی دو مورد ساده خوراکی بر طرف می‌شود.

زخم معده چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟ به از بین رفتن قوام مخاطی معده و اثنی عشر که به علت التهاب، منجر به نقص لایه مخاطی می‌گردد زخم‌های معده و اثنی عشر اطلاق می‌شود. در شرایط عادی لایه‌ای از بیکربنات که ماده‌ای قلیایی است سلولهای معده را می‌پوشاند که در واقع این لایه محافظی است که سلول‌ها را از تماس با اسید معده محفوظ می‌دارد. هرگاه این لایه به علت وجود عواملی تخریب گردد، تماس سلول‌ها با اسید می‌تواند باعث از بین رفتن آن‌ها و التهاب و زخم گوارشی شود. در حال حاضر شایع‌ترین علت زخم‌های معده، وجود نوعی باکتری به نام هلیکوباکترپیلوری است.

این باکتری در مخاط معده 70 تا 80 درصد مردم کشورهای جهان سوم و 20 تا 50 درصد مردم کشورهای صنعتی یافت می‌شود. هر عاملی که بتواند لایه بیکربنات روی سلول‌ها را از بین ببرد می‌تواند باعث زخم معده شود؛ به خصوص وقتی همراه با هلیکوباکترپیلوری باشد؛ همچنین سیگار، الکل و مواد اسیدی مانند: ترشی‌ها و سرکه و مواد محرک مثل مصرف به یکباره ادویه‌های تند می‌تواند به کمک این باکتری سد مخاطی را بشکند و با تاثیر بیشتر اسید بر روی محل، باعث ایجاد زخم شود. به جز این مواد داروهای شیمیایی نیز اکنون یکی از علل شایع زخم‌های معده محسوب می‌شوند؛ نظیر: مسکن‌های ضد التهابی غیر استروئیدی که از این گروه ایبوپروفن، دیکلوفناک سدیم، ناپروکسن و ایندومتاسین را می‌توان نام برد.

زخم معده عوارض کدام بیماری‌ها می‌باشد که می‌توان گفت در اثر بی توجهی و عدم درمان به وجود آمده است؟ زخم معده، خود یک بیماری است ولی می‌تواند همراه با سایر بیماری‌ها نیز دیده شود. در بعضی بیماری‌های شدید مثل سکته‌های مغزی و قلبی یا بیماریهای بسیار شدیدی که منجر به بستری بیمار در بخش‌های ویژه (ICU) می‌شود، گاهاً بیمار دچار خونریزی معده می‌گردد که اصطلاحاً به آن زخم ناشی از استرس می‌گویند که در این حالت مخاط معده به علت تخریب سد محافظتی خود دچار زخم‌های بسیار ریز و کوچک و گاهی بزرگ می‌گردد؛ به طوری که خون از درون این زخم‌ها ترشح می‌شود. موارد نادری نیز وجود دارد که به علت فعالیت بیش از حد سلول‌های اسید ساز معده میزان ترشح اسید بسیار بالا است. گاهی حتی تومورهایی وجود دارند که سبب ترشح بیش از حد هورمون محرک ترشح اسید معده می‌شوند.

مصرف چه مواد خوراکی یا دارویی در ایجاد و تشدید زخم معده دخیل است؟

سیگار، الکل، مواد اسیدی و خصوصاً مصرف داروهای مسکن در تشدید و ایجاد زخم معده و اثنی عشر موثرند.

استرس؛ عامل شایع دردهای گوارشی

تاثیر مصرف ترشیجات در ایجاد این عارضه چگونه می‌باشد؟ مصرف مواد اسیدی مثل ترشیجات در صورتی که عوامل دیگری چون وجود هلیکوباکتر یا مصرف مسکن‌های غیر استروئیدی ضد التهابی وجود داشته باشند یا فرد مصرف الکل یا استعمال سیگار داشته باشد می‌تواند فرایند ایجاد زخم معده را سرعت بخشد.

آیا ترشح ماده‌ای داغ در قفسه سینه و ناحیه شکم همراه با درد، به زخم معده مرتبط می باشد؟ این حالت اغلب به علت ریفلاکس اسید یا صفرا از معده به مری و حتی حلق ایجاد می‌شود و کمتر به زخم معده مربوط است؛ مگر اینکه زخم بزرگی وجود داشته باشد. در واقع احساس وجود ماده‌ای ترش مزه یا تلخ در دهان و سوزش مری اغلب نشانگر ریفلاکس اسید است. وجود استرس بیش از حد باعث ترشح هورمون‌هایی نظیر آدرنالین می‌شود که این هورمون‌ها با تحت تاثیر قرار دادن سدهای محافظتی مخاط معده باعث کاهش مقاومت این سدها شده و می‌توانند در تسریع ایجاد زخم موثر باشند. گفتنی است؛ افرادی که بسیار عصبی هستند یا بسیار منظم و دقیق بوده و با استرس فراوان کارهای خود را انجام می‌دهند بیشتر دچار زخم‌های گوارشی می‌شوند.

تاثیر مواد خوراکی (چیپس، پفک و ...) به ویژه در کودکان چه میزان احتمال بروز بیماری را افزایش می‌دهد؟ این مواد غذایی اگر چه برای سلامتی کودکان بسیار مضر هستند اما تا کنون مشخص نشده که بتوانند باعث زخم‌های گوارشی در معده و اثنی عشر شوند.

زخم‌ گوارشی یا " اولسر پپتیک " قرن‌هاست که انسان‌ها را گرفتار کرده است. علت دقیق این عارضه نامعلوم بود. امروزه می دانیم که یک میکروب عامل این بیماری است: باکتری به نام " هلیکوباکتر پیلوری " . معده شما یک از بدترین‌ جاها برای رشد یک میکروب است. در واقع هلیکوباکتر پیلوری تنها باکتری است که می‌تواند در معده زنده بماند و رشد کند.

این باکتری بقای خود را مدیون خواص متعددی است که توضیح‌دهنده قدرت سازگاری منحصر به فرد آن است. این باکتری بقای خود را مدیون خواص متعددی است که توضیح‌دهنده قدرت سازگاری منحصر به فرد آن است.

اول اینکه این میکروب به مقدار کمی اکسیژن برای ادامه حیات نیاز دارد.

دوم اینکه شکل مارپیچی آن به این باکتری اجازه می‌دهد در میان لایه مخاطی پوشاننده پوشش معده خود وارد کند.

سوم اینکه این باکتری تا حداکثر هفت پروتئین شلاق‌مانند دارد که از انتهای باکتری بیرون زده‌اند و ان را درون لایه مخاطی حرکت می‌دهند.

چهارم اینکه این باکتری دارای گیرنده‌های مخصوصی است که به آن امکان می‌دهد هنگامی که راه خود را در میان مخاط بگشاید و به سلول‌های پوشش معده بچسبد.

هلیکوباکتر پیلوری یک خاصیت دیگر هم دارد که از همه مهم‌تر است. این باکتری می‌تواند مولکول‌های " اوره " ـ ماده شیمیایی که در بافت‌ها و مایعات بدنی انسان وجود دارد ـ را تجزیه کند. این فرآیند باعث ایجاد آمونیاک و دی‌اکسید کربن می شود ، که غلاف‌ ابرمانندی در اطراف باکتری به وجود می‌‌‌آورد که آن را اسید معده که باکتری‌های معمولی را می‌کشد ، حفاظت می‌کند.

این توانایی برای تجزیه اوره امتیاز بزرگی برای هلیکوباکتر پیلوری است ، اما پزشکان این خاصیت را به امتیازی برای خودشان بدل کرده‌اند ، به این ترتیب که با " آزمون تنفسی اوره " وجود عفونت با این باکتری را تشخیص می‌دهند.

چه کسی هلیکوباکتر می‌گیرد ؟

بر اساس بهترین تخمین‌ها حدود نیمی از جمعیت جهان با هلیکوباکتر پیلوری آلوده هستند و این شیوع آن را شایع‌ترین عفونت باکتریایی در انسان‌ها می‌سازند. از آنجایی که این ارگانیسم تنها از طریق آب و غذا منتقل می‌شود که با مواد مدفوعی عفونی انسان آلوده شده باشند ، عفونت با هلیکوباکتر پیلوری بیش از همه در مناطقی شایع‌ هستند که ازدحام جمعیت ، بهداشت نامناسب و عدم رعایت کافی نظافت وجود داشته باشند. در کشورهای رو به توسعه مثل بعضي مناطق ايران شیوع عفونت با این باکتری به 80 درصد می رسد. میزان عفونت با این باکتری در یک کشور بر حسب سن و وضعیت اجتماعیـ اقتصادی متفاوت است.

هلیکوباکتر چگونه آسیب می‌رساند ؟ هلیکوباکتر پیلوری بر خلاف باکتری‌های استرپتوکوک و استافیلوکوک که روی پوست یا در گلو قرار دارند ، بدون اینکه التهابی ایجاد کنند ، همیشه باعث التهاب می‌شود ، و در این مورد التهاب معده یا " گاستریت " به وجود می‌آید.

این باکتری انواع مختلفی از سموم را ایجاد می‌کند که گلبول‌های سفید را تحریک می‌کند تا پروتئین‌های کوچکی ( سایتوکاین‌ها ) را تولید کنند. این مواد به نوبه خود چرخه التهاب را بیشتر تشدید می‌کنند. سویه‌هایی از هلیکوباکتر که حاوی یک ژن خاص به نام cagA را داشته باشند ، بیشتر از همه آسیب‌رسان هستند. با این حال حتی این گونه‌ها نیز از پوشش معده به سایر نقاط بدن گسترش پیدا نمی‌کنند.

گرچه هر کسی که هلیکوباکتر پیلوری را داشته باشد ، دست کم درجاتی از گاستریت را دارد ، اکثریت عمده این افراد بدون علامت هستند و حالشان خوب باقی می ماند. سیگار کشیدن خطر زخم‌های گوارشی و سرطان‌های مربوط به هلیکوباکتر پیلوری را افزایش می دهد ، و همچنین درمان آنتی بیوتیکی این عفونت را مشکل‌تر می‌کند.

تشخیص

آسان‌ترین راه تشخیص هلیکوباکتر پیلوری انجام یک آزمایش خونی است که می‌تواند پادتن‌ها یا آنتی‌بادی‌هایی را شناسایی کند که در پاسخ به عفونت تشکیل می شوند. علیرغم آسانی انجام آزمایش خون ، این شیوه دارای دو محدودیت است. اول اینکه نمی‌تواند میان یک عفونت فعال که باعث بیماری می‌شود و یک عفونت نهفته که علائمی ایجاد نمی‌کند ، تفاوتی قائل شود.

دوم اینکه آزمایش خون نمی‌تواند بگوید که آیا درمان باعث معالجه بیماری و ریشه‌کنی باکتری شده است یا نه ، چرا که پادتن‌های ضد باکتری مدتها پس از نابودی آن در خون باقی می‌مانند. با این وجود اگر میزان پادتن قبل از درمان بسیار بالا باشد ، نشان‌دهنده عفونت فعال است ، در حاليكه کاهش شدید پس از درمان بیانگر موفقیت آن است.

دو آزمایش غیرتهاجمی دیگر که به پزشکان امکان می‌دهند که عفونت فعال با هلیکوباکتر پیلوری را تشخیص دهند و با دقت بسیار معالجه بیماری را ارزیابی کنند. آزمون جدیدتر میزان پرئتئین‌های باکتری را در نمونه مدفوع شناسایی می‌کند. حدود 94 درصد بیماران دارای عفونت فعال هلیکوباکتر پیلوری آزمایش مدفوع مثبت است ـ و اگر درمان موفقیت‌آمیز باشد ، نتیجه آزمایش تقریبا همه این افراد یک تا چهار هفته پس از درمان منفی می‌‌شود.

آزمون قدیمی‌تر بر توانایی هلیکوباکتر پیلوری در تجزیه اوره متکی است. " آزمایش تنفسی اوره " یک شیوه سریع ، دقیق و ایمن برای شناسایی هلیکوباکتر پیلوری استـ و از آنجایی که تنها باکتری‌های فعال را شناسایی می‌کند ، می‌تواند برای آزمایش معالجه باکتری به کار رود.

اغلب بیمارانی که گمان می‌رود هلیکوباکتر پیلوری داشته باشند ، می‌توانند با یکی از این سه آزمایش غیرتهاجمی تشخیص داده شوند: آندوسکوپی و نمونه‌برداری بافتی و اما قدیمی ترین آزمایش برای هلیکوباکتر پیلوری که یک شیوه تهاجمی است که استاندارد طلایی باقی می ماند : آندوسکوپی و نمونه‌برداری بافتی. پیش از آندوسکوپی به بیمار یک داروی مسکن داده می‌شود و یک ماده بیحسی به گلوی او اسپری می‌شود. سپس پزشکان لوله فیبر نوری آندوسکوپ را از طریق دهان به معده می‌فرستند.

آنها پوشش معده را بررسی می‌کنند و بیوپسی یا تکه‌برداری انجام می‌دهند. برای تشخیص سریع می‌توان نمونه بافت معده را از لحاظ وجود آنزیم هلیکوباکتر پیلوری که اوره را تجزیه می‌کند ، مورد آزمایش قرار داد. متخصصان آسیب‌شناسی با استفاده از میکروسکوپ و رنگ‌آمیزی‌های مخصوص می‌توانند خود باکتری را نیز در مخاط معده ببینند و آن را از لحاظ حساسیت به انواع پادتن‌ها مورد آزمایش قرار دهند.

سایر عوامل ایجاد زخم‌های گوارشی استرس و رژیم غذایی را فراموش کنید. تنها سه علت ثابت‌شده برای زخم گوارشی وجود دارد. شایع‌ترین علت هلیکوباکتر پیلوری است. یک علت بسیار نادر دیگر " گاسترینوم " است: تومورهای اثنی‌عشر یا دوازدهه که با تولید هورمونی به نام گاسترین ترشح بیش از حد اسید معده و ایجاد زخم را باعث می‌شوند.

یک علت بسیار شایع دیگر مصرف قرص‌های " ضدالتهابی غیراستروئیدی " ( NSAIDs ) مانند آسپیرین ، ایبوپروفن ، ناپروکسن و ... است. تقریبا همه زخم‌هایی که بوسیله هلیکوباکتر پیلوری ایجاد نمی‌شوند ، ناشی از این گروه داروها است. همه این داروها می‌توانند باعث التهاب ، ایجاد زخم ، یا خونریزی به خصوص در سالمندان شوند.

درمان وقتی صحبت عفونت می‌شود ، همه به یاد آنتی‌بیوتیک و علاجی فوری می افتند. این شیوه برای بسیاری از باکتری‌ها موثر است ـ اما نه برای هلیکوباکتر پیلوری ، که توانایی غریبی برای مقاوم‌شدن به آنتی‌بیوتیک‌ها دارد.

خوشبختانه پزشکان می‌توانند با استفاده از درمان ترکیبی آنتی‌بیوتیک بر این مشکل فائق آیند. بسیاری از برنامه‌های درمانی در دسترس هستند؛ در همه آنها ترکیبی از دست کم دو آنتی‌بیوتیک به علاوه یک یا داروی خنثی‌کننده اسید به کار می‌روند.يكي از اين برنامه ها عبارتست از

1ـ مترونيدازول

2ـ تتراسيكلين

3ـ بيسموت

4ـ امپرازول

کمبود مواد معدنی و ویتامینی با بیماریهایی نظیر اسکوروی و راشیتیسم همراه است بهبود تغذیه و غنی سازی منبع غذایی از اغلب بیماریهای مرتبط با تغذیه جلوگیری می کند گروه های جمعیتی خاص شامل زنان در سنین باروری، افراد مسن، بیمارانی که رژیم یا داروهای خاصی مصرف می کنند. از مکمل های ویتامینی یا معدنی سود می برند.

مکمل غذایی فراورده ای هستند که به صورت خوراکی مصرف می شود و قرار است تکمیل کننده رژیم غذایی باشند که این عناصر رژیمی شامل ویتامین ها، مواد معدنی، اسیدهای آمینه، گیاهان و مشتقات آنها، آنزیم ها، مواد هورمونی و متابولیت ها هستند.

در این مقاله استفاده از مکمل های ویتامینی و معدنی برای پیشگیری از بیماریها و ارتقای سلامتی در بزرگسالان توصیه می شود. مکمل های غذایی بیشتر به صورت قرص، کپسول، عصاره، افشره، کپسول ژلاتینی، ژل نرم، مایع یا پودر عرضه می شوند. اگر رژیم غذایی برای آقایان کمتر از ۱۴۰۰ کالری و برای خانم ها کمتر از ۱۲۰۰ کالری در نظر گرفته شود باید از مکمل های موجود همراه رژیم غذایی مصرف شود. و این بستگی به نظر پزشک دارد که کدام مکمل را توصیه نماید.
- نوجوانان دارای عادات غذایی غلط نیاز به مصرف مولتی ویتامین با مینرال و کلسیم دارند.
- زنان در سنین باروری برای جلوگیری از NTD ( نقایص لوله عصبی ) نیاز به مولتی ویتامین مادری با فولات، کلسیم، ویتامین D دارند ۴۰۰ میکروگرم فولات در روز نیاز است زنانی که در بارداری های قبلی نقص لوله عصبی داشته اند ۴ میلی گرم روزانه از یک ماه قبل تا سه ماه بعد از لقاح مصرف کنند.
- در دوران بارداری و شیردهی برای تراکم استخوانی جنین در بارداری ۰/۶ میلیگرم و در شیردهی ۰/۵ میلیگرم اسید فولیک در روز نیاز است ویتامین های پرناتال حاوی ۰/۸ تا ۱ میلی گرم اسید فولیک و ۲۰۰ – ۳۰۰ میلی گرم کلسیم در روز هستند افراد کمتر از ۱۹ سال ۱۳۰۰ میلی گرم کلسیم و بین ۱۹ – ۵۰ سال روزانه به ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند.
- دوران نزدیک به یائسگی و یائسگی برای حفظ استخوان ها نیاز به کلسیم و ویتامین D می باشد. - بزرگسالانی با دریافت کالری کم، معمولا ۱۲۰۰ کالری در روز توصیه شده تا ۳۰۰۰ کالری در روز مصرف کنند لذا نیاز به مصرف مولتی ویتامین دارند. افراد مسن برای جلوگیری از پوکی استخوان، سقوط، ضعف عضلانی، کم خونی، مشکلات عصبی و سرطان پرستات نیاز به مصرف کلسیم ( ۱۲۰۰ – ۱۵۰۰ میلی گرم ) ویتامین ) D ۸۰۰ – ۱۰۰۰ ) واحد ویتامین ) B۱۲ ۱۰۰۰ میکروگرم ) سلنیوم برای مردان ( ۲۰۰ میکروگرم ) دارند.
- در زنان یائسه مبتلا به دیابت به ویتامین C نیاز است ولی نباید با دوز بالا مصرف شود دوز بیش از ۳۰۰ میلی گرم در روز خطر مرگ و میر قلبی عروقی را افزایش می دهد. این ویتامین در شکستگی مچ در افراد مسن خطر دیستروفی سمپاتیک رفلکسی ( نشانگان پیچیده درد منطقه ای ) را تا ۸۳ درصد کاهش می دهد ۵۰۰ میلی گرم در روز تا ۵۰ روز بعد از شکستگی مچ مصرف شود.
- سلنیم و روی سرطان پروستات را کاهش می دهد سلنیم ۲۰۰ میکروگرم در روز مصرف شود مصرف طولانی مدت با دوز بالا خطر سرطان کشنده پروستات را افزایش می دهد از مصرف مکل روی خوداری کنید و بیشتر با مواد غذایی تامین کنید.
- در گیاهخواران مطلق ممکن است دچار کمبود ویتامین های ( B۲' B۱۲' D' کلسیم، آهن و روی شوند و این مسئله باعث کم خونی و نروپاتی در آنها شود این افراد روزانه به ۱۰ میکروگرم ویتامین B۱۲ نیاز دارند در اغلب مولتی ویتامین ها ۶ میکروگرم از این ویتامین وجود دارد و این ویتامین بیشتر درتخم مرغ یا فراورده های لبنی وجود دارد.
- در افرادی که الکل مصرف می کنند بیشتر از نیمی از کالری دریافتی آنها را الکل می گیرد و نیاز به مصرف روزانه مولتی ویتامین دارند این افراد اگر بیماری کبدی دارند مصرف ویتامین E توصیه می شود ویتامین K هم در آنها نیاز است.
- افراد سیگاری مذکر روزانه به ۱۲۵ میلی گرم ویتامین C و افراد مونث سیگاری به ۱۱۰ میلی گرم روزانه نیاز دارند. سیگارها ۳۵ میلی گرم بیشتر غیر سیگاری ها روزانه به این ویتامین نیاز دارند.
- بیماران مرحله پایانی کلیه روزانه به ۰/۸ – ۱ میلی گرم فولیک اسید و ۱۰ میلی گرم یا بیشتر ویتامین B۶ نیاز دارند و ویتامین D باید به صورت کلسی تریول داده شود.
- در استئوآرتریت عضلانی اسکلتی ( زانو ) مکمل کندروتین ( ۵۰۰ میلی گرم ) و گلوکزآمین ( ۴۰۰ میلیگرم ) سه بار در روز مصرف می شود. کندروتین سولفات از غضروف کوسه یا گاو تهیه می شود این فراورده به تنهایی یا در ترکیب با ( آسکوربات منگنز، گلوکزآمین سولفات، یا گلوکزآمین هیدروکلرید ) ساخته شده و در دسترس می باشد.
- در سرطان و بیماریهای قلبی عروقی و کاهش وزن می توان از چای سبز ( ۱- ۱۰ لیوان در روز ) استفاده کرد. چای سبز و چای سیاه، هر دو از گیاه یکسانی تهیه می شوند و تفاوت اصلی میان آنها در فرایند آماده سازی است. با بخار دادن اندک برگ های تازه چای سبز بدست می آید در حالی که چای سیاه از تخمیر برگ چای است. بخار دهی پلی فنول ها در چای را تثبیت می کند و فلاونول ها شامل ( epigallocatechin gallate ) را که مسئول بسیاری از مزایا ( آنتی اکسیدان، و ضد التهابی ) هستند حفظ می کند. چای سبز منبع کافئین ( یک متیل گزانتین محرک دستگاه مرکزی و شل کننده عضلات صاف ) نیز هست.
- روغن ماهی به وسیله مکانیسم هایی مانند ( فعالیت های آنتی اکسیدانی، کاهش تری گلیسرید ها، کاهش خطر آریتمی ها و تجمع پلاکت ها و پائین آوردن فشار خون ) در پیشگیری ثانویه برای محافظت قلب ( با دوز ۸۵۰ میلیگرم DHA – ۱۸۰۰ میلیگرم EPAروزانه ) نقش دارد. روغن ماهی در پیشگیری از سرطان، بیماریهای التهابی روده، زوال عقل ( آلزایمر ) موثر است سازمان جهانی بهداشت مصرف روزانه ۳۰۰میلیگرم DHA – ۵۰۰ میلی گرم EPA را توصیه میکند. هر ۵ میلی گرم روغن ماهی تقریبا ۱۷۰ – ۵۶۰ میلی گرم EPA و ۷۲ – ۳۱۰ میلیگرم DHA دارد.
- در بزرگی خوش خیم پروستات لیکوپن که یک رنگدانه قرمز است و در گوجه فرنگی، فراورده های گوجه فرنگی، توت فرنگی، هندوانه وجود دارد و اثر محافظتی در سرطان پروستات دارد مصرف لیکوپتن با دوز ۱۵ میلی گرم در روز پس از ۶ ماه مقدار PSA را کاهش داده است. مکمل هایی که در اثر مصرف بعضی از دارو ها مورد نیاز است
داروی کلشی سین تولید ویتامین B۱۲را در سلولهای مخاطی مهار می نماید لذا مصرف این ویتامین توصیه می شود.
- کورتیکواستروئیدها با دوز بالای ۵/۷ میلی گرم و به مدت طولانی جذب کلسیم به واسطه ویتامین D در روده و ذخیره آن در استخوان را مهار می کند. استروئید ها به احتباس سدیم منجر می شوند که به فقدان پتاسیم می انجامد در این موارد ۱۵۰۰ میلی گرم کلسیم المنتال و ۸۰۰ – ۱۰۰۰ میلی گرم ویتامین D در روز توصیه می شود و در مواردی که سطح پتاسیم پایین باشد نیاز به درمان تکمیلی می باشد.
- ریفامپین متابولیسم کبدی ویتامین D را کاهش میدهد لذا سطح سرمی کلسیم و ویتامین D را پایش کنید و در صورت نیاز تجویز شود.
- سولفاسالازین ( آزولفیدین ) جذب فولات را مهار می کند و در شکست فولات در رژیم غذایی به فرم قابل جذب مداخله می کند و از طرفی با همولیز گلوبولهای قرمز نیاز به فولات را برای تولید گلبولهای قرمز افزایش می دهد . ۱ میلی گرم اسید فولیک در روز به تنهایی یا ۰/۴ میگی گرم مولتی ویتامین مصرف شود تا کمبود آن جبران و خطر سرطان کولورکتال کاهش یابد.
- اورلیستات جذب چربی و ویتامین های محلول در چربی را بلوکه می کند لذا مصرف ویتامین های محلول در چربی مانند ( A' D' K' E' و بتاکاروتن ) به فاصله ۲ ساعت بعد از مصرف ونوستات توصیه می شود.
- متفورمین ( گلوکوفاژ ) بر سر گیرنده ویتامین B۱۲ فاکتور داخلی وابسته به کلسیم در ایلئوم با کلسیم رقابت می کند لذا مصرف ۱۲۰۰ میلی گرم کلسیم المنتال روزانه این اثر را از بین می برد و امکان جذب مناسب ویتامین B۱۲ را فراهم می کند.
- داروهای مهار کننده پمپ پروتونی باعث کاهش اسید معده و این کاهش شکاف B۱۲ متصل به پروتئین و جذب را کاهش می دهد و با افزایش PH معده جذب کربنات کلسیم کاهش می یابد. لذا کربنات کلسیم را با غذا مصرف کنید یا از سیترات کلسیم استفاده کنید همراه بلوکرهای H۲ هیچ کمبودی دیده نمی شود.مولتی ویتامین ها برای جایگزینی جذب پایین رژیم غذایی کفایت میکند.
- بیمارانی که ( الندرونات، ایباندرونات، ریسدرونات ) مصرف می کند برای تسهیل نگهداری کلسیم در استخوان باید مکمل کلسیم المنتال ۱۵۰۰ میلیگرم و ویتامین D ۸۰۰ – ۱۰۰۰ واحد در روزمصرف کنند.
- در اثر مصرف بلند مدت داروهای ضد تشنج ( فنی توئین، فنوباربیتال، کاربامازپین و پریمیدون ) متابولیسم ویتامین D به ترکیبات غیر فعال افزایش و در عوض جذب کلسیم کاهش یافته و هیپوکلسمی، استئومالاسی و استوپورز ایجاد می شود که در این بیماران باید سطح ویتامین D اندازه گیری شود و در صورت نیاز درمان تکمیلی این ویتامین انجام شود.
- DMPA دپومدروکسی پروژسترون، در زنان بعد از دو سال چگالی استخوانی مهره های کمر و گردن فمور را کاهش می دهد و مصرف کلسیم المنتال ۱۳۰۰ میلی گرم و ویتامین D ۴۰۰ واحد در روز توصیه می شود.
نکاتی در تجویز کلسیم
- میزان کلسیم المنتال در کربنات کلسیم ۴۰ درصد یعنی دو برابر بیشتر از مقدار آن در سیترات کلسیم ۲۱ درصد می باشد.
- مصرف کلسیم جذب آنرا ۲۰ – ۲۵ درصد افزایش می دهد. - جذب کلسیم با افزایش دوز آن کاهش می یابد و در مقادیر بالای ۵۰۰ میلی گرم به سرعت افت می کند. - توصیه می شود مصرف روزانه را به ۳ – ۴ دوز تقسیم کنید.
- کلسیم در جذب برخی آنتی بیوتیک ها مانند تتراسایکلین، فلوروکینولون ها و لووتیروکسین مداخله می کند لذا این دارو ها را ۲ ساعت قبل یا ۴ ساعت بعد از مصرف کلسیم مصرف کنید.
- کلسیم یک یون دو ظرفیتی است و در صورتیکه همزمان با سایر یون های دو ظرفیتی ( آهن، روی، منیزیم ) مصرف شود، برای جذب رقابت می کند.
- کورتیکواستروئیدها جذب کلسیم با واسطه ویتامین D را در روده و جذب آن در استخوان ها را مهار می کند.
- اگر کلسیم کافی با رژیم غذایی تامین شود با اتصال به اگزالات در روده و جلوگیری از جذب آن در واقع به کاهش تشکیل سنگ کلیوی منجر می شود.